นวัตกรรม ขมิ้นคัดกรองเท้า

ขมิ้นชันคัดกรองเท้า

ชื่อเจ้าของผลงาน นางกิติยา  ชำนาญรบ   ตำแหน่ง พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ 

สถานที่ปฏิบัติงาน กลุ่มงานเวชปฏิบัติครอบครัว  โรงพยาบาลคอนสาร
                                 อำเภอคอนสาร  จังหวัดชัยภูมิ   Tel 044-876409   

 โรคเบาหวานมีภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญอย่างหนึ่งคือ  การชา โดยเฉพาะบริเวณเท้า  เมื่อมีอะไรมาทิ่ม ตำผู้ป่วยจะไม่รู้สึก  จึงทำให้เป็นแผลอักเสบลุกลาม  และแผลหายช้าจนอาจไดรับการรักษาด้วยการตัด นิ้วเท้าหรือเท้า  จากสถิติผู้ป่วยเบาหวานตำบลคอนสารจำนวน  243  คน  ได้รับการตัดนิ้วเท้า  9  คน  ตัด เท้า  2  คน  กลุ่มงานเวชปฏิบัติครอบครัว  โรงพยาบาลคอนสาร  จึงเห็นถึงความสำคัญในการป้องกัน ภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้น  จึงได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ 

1.  ตรวจคัดกรองเท้าเบื้องต้นผู้ป่วยเบาหวานตำบลคอนสารจำนวน  243  คน  ครบ  100  %  โดย การตรวจดูจุดรอยแผล  รอยช้ำ รอยขีดข่วน จุดด้าน จุดชา เพื่อประเมินความเสี่ยงและค้นหา ผู้ป่วยที่มีแผลที่เท้า

2. มีการอบรมผู้ป่วยเบาหวานและญาติในชุมชนเรื่องการตรวจคัดกรองเท้าผู้ป่วยเบาหวาน  จึงทำให้ผลการดำเนินการตรวจคัดกรองเท้าผู้ป่วยเบาหวานได้ครอบคลุมและใช้เวลารวดเร็ว

3.นำสมุนไพรคือขมิ้นที่มีอยู่ในชุมชนมาใช้ร่วมกับการตรวจคัดกรองเท้า เพราะมีจุดเด่นคือ   สีเหลืองของขมิ้นเมื่อนำมาทาที่ผิวหนังทำให้มองเห็นจุดหรือรอยต่างๆชัดเจนมากยิ่งขึ้น  โดยมีขั้นตอนดังนี้
      2.1 นำขมิ้นแก่หั่นเป็นชิ้นบางๆแล้วนำขมิ้นมาตำให้ละเอียด  หรือจะใช้ผงขมิ้นแห้งก็ได้
      2.2 ผสมขมิ้นที่ละเอียดแล้วกับน้ำอุ่นเพื่อให้สีของขมิ้นแตกตัวได้ดี
      2.3 ให้ผู้ป่วยโรคเบาหวานล้างเท้าให้สะอาดด้วยสบู่แล้วเช็ดให้แห้ง นำน้ำขมิ้นที่ได้ทาที่เท้าผู้ป่วย โรคเบาหวานให้ทั่วและรอให้แห้งหมาด
     2.4 สังเกตเห็นว่าขมิ้นที่ทาลงไปที่เท้านั้นจะทำให้สามารถมองเห็นรอยด้าน หรือรอยเท้าที่แตกลายชัดเจนขึ้น

4. ออกแบบใบสำหรับบันทึกผลการตรวจคัดกรองเท้าในผู้ป่วยเบาหวานแต่ละราย ทำให้แกนนำและญาติมีความเข้าใจ  สะดวกในการบันทึก  และได้ข้อมูลที่ถูกต้องเป็นจริง

แบบบันทึกผลการตรวจคัดกรองเท้าในผู้ป่วยเบาหวานแต่ละราย

5. ประหยัดงบประมาณเพราะใช้ขมิ้นที่มีอยู่ในชุมชนในการตรวจคัดกรองเท้าผู้ป่วยเบาหวาน

6. เป็นแบบอย่างที่ดีของการร่วมมือของคนในชุมชนในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน

ภาพปฎิบัติงานของเจ้าหน้าที่

การอบรมผู้ป่วยและญาติเรื่องการตรวจคัดกรองเท้า      

ญาติและอสม. ตรวจคัดกรองเท้า 

การตรวจดูจุดรอยแผล จุดด้าน จุดชาที่เท้า 

บันทึกผลการตรวจคัดกรองเท้า      

ประสิทธิผล  

         ชุมชนมีส่วนร่วมในการตรวจคัดกรองเท้า โดยนำขมิ้นที่มีอยู่ในชุมชนมาใช้ร่วมกับการตรวจคัดกรอง เท้าผู้ป่วยเบาหวาน  ประหยัดงบประมาณ  และช่วยให้การดำเนินเสร็จลุล่วงได้รวดเร็วในเวลาที่กำหนด

วิธีการปฏิบัติในอดีต 

        ให้ความรู้และตรวจประเมินเท้าผู้ป่วยเบาหวานด้วยสายตาเวลาออกเยี่ยมบ้าน ทำให้มีความล่าช้า  และผู้ป่วยได้รับการตรวจคัดกรองเท้าไม่ครอบคลุมและไม่มีประสิทธิภาพ 

แนวทางการปรับปรุง 

        1. เพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานได้รับการตรวจคัดกรองเท้าเบื้องต้นและได้รับการประเมินความเสี่ยงต่างๆ ให้สำเร็จในระยะเวลาที่กำหนด  และครอบคลุมทุกราย  จึงมีการจัดอบรมเครือข่ายซึ่ง ประกอบด้วยอสม.และญาติเพื่อเป็นกำลังสำคัญในการตรวจคัดกรองเท้าในชุมชน 

       2. มีการนำน้ำสมุนไพรคือขมิ้นที่มีอยู่ในชุมชนในการตรวจคัดกรองเท้าเบื้องต้นเพราะขมิ้นมีคุณสมบัติ คือ สีเหลืองของขมิ้นเมื่อนำมาทาที่ผิวหนังทeให้มองเห็นจุดหรือรอยช้ำ รอยขีดข่วน จุดด้านชัดเจนขึ้น  อีกทั้งยังทำให้ผู้ป่วยเบาหวานรู้สึกผ่อนคลาย  เวลาที่ทาขมิ้นลงไปที่เท้า 

      3. จัดทำแบบบันทึกผลการตรวจเท้าผู้ป่วยเบาหวานรายบุคคล  เพื่อให้แกนนำสามารถลงบันทึกผล การตรวจและจุดเสี่ยงที่พบ 

     4. เจ้าหน้าที่สรุปผลการตรวจตามแบบบันทึกผลการตรวจเท้าผู้ป่วยเบาหวานรายบุคคล และให้การดูแลที่เหมาะสมในแต่ละราย

    5. สรุปผลการตรวจเท้าผู้ป่วยเบาหวานให้คลินิกเบาหวานโรงพยาบาลคอนสาร 

สรุปผลและข้อเสนอแนะ 
    1. ผู้ป่วยโรคเบาหวานมีความรู้เรื่องการดูแลเท้าที่ถูกต้อง 
    2. ผู้ป่วยโรคเบาหวานสามารถนำนวัตกรรม  “ ขมิ้นคัดกรองเท้า ”  ใช้ในการคัดกรองจุดเสี่ยงที่จะเกิดแผลที่เท้าได้เองที่บ้าน
    3. ผู้ป่วยโรคเบาหวานลดความเสี่ยงการเกิดแผลที่เท้า สำรวจความพึงพอใจร่วมกันระหว่างผู้ป่วยโรคเบาหวานและผู้ดูแลตลอดจน  อสม.และเจ้าหน้าที่ที่ เกี่ยวข้อง  เพื่อหาข้อตกลงในการปรับปรุง  พัฒนา  นวัตกรรมให้เหมาะสมและดียิ่งขึ้น  ตลอดจนการใช้นวัตกรรมอย่างต่อเนื่องและประเมินผล  เพื่อปรับปรุง  พัฒนานวัตกรรมให้มีความเหมาะสมและเกิด ประโยชน์สูงสุดสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานในชุมชน

ประโยชน์ที่ได้รับ 
     1. ผู้ป่วยโรคเบาหวานได้รับการคัดกรองจุดเสี่ยงที่จะเกิดแผลที่เท้า  ครบ  100  % 
     2. ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีแผลที่เท้าจำนวน  6  คน  ได้ส่งพบแพทย์โรงพยาบาลคอนสารเพื่อรับ     การรักษาที่ถูกต้อง   
     3. ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีจุดเสี่ยงที่จะเกิดแผลที่เท้าจำนวน  40  คน  ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ชาเท้า 
จำนวน  36  คน  ได้รับความรู้เรื่อง  การดูแลเท้าสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานและเน้นการตรวจ เท้าโดยใช้ขมิ้น  เพื่อตรวจคัดกรองและค้นหา  ป้องกันความเสี่ยงตั้งแต่เนิ่นๆ 
     4. ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ไม่มีปัญหาที่เท้าจำนวน  53  คน  ได้รับความรู้เรื่อง  การดูแลเท้าสำหรับ ผู้ป่วยโรคเบาหวาน  และส่งเสริมให้มีการตรวจเท้าโดยใช้ขมิ้นเป็นประจำ
     5. ผู้ป่วยโรคเบาหวานและผู้ดูแลมีความรู้และเข้าใจการความรู้เรื่องการดูแลเท้าที่ถูกต้อง 
     6.  ผู้ป่วยโรคเบาหวานและญาติมีการตรวจเท้าโดยใช้ขมิ้นตามคำแนะนำสม่ำเสมอ 
     7. เป็นการพัฒนาเครือข่าย และการมีส่วนร่วมของชุมชนในการดูแลผู้ป่วยโรคเบาหวาน
     8. ผู้ป่วยโรคเบาหวานพึงพอใจในการใช้นวัตกรรม  “ ขมิ้นคัดกรองเท้า ” 

ปัจจัยแห่งความสำเร็จ 
         มีการใช้นวัตกรรม “ ขมิ้นคัดกรองเท้า ”   ในชุมชนซึ่งมีประโยชน์กับผู้ป่วยโรคเบาหวานเพื่อให้ สามารถดูแลเท้า และดูแลจุดเสี่ยงที่จะเกิดแผลที่เท้าของตนได้ถูกต้องมากยิ่งขึ้น ประเมินผลการใช้นวัตกรรม  ปัญหา  อุปสรรค  คุณภาพของนวัตกรรมอย่างต่อเนื่อง  เพื่อพัฒนานวัตกรรมให้ดียิ่งขึ้น 

แผนพัฒนาต่อ  
         พัฒนานวัตกรรมโดยใช้วัสดุที่มีในท้องถิ่น ได้แก่  “ รองเท้านวดเท้าสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน ”  ให้ ผู้ป่วยเบาหวานใส่เดินออกกำลังกายทุกวัน  แทนการเดินกะลา  เพราะ  “ รองเท้านวดเท้าสำหรับผู้ป่วย เบาหวาน ”  จะสามารถช่วยให้ผู้ป่วยเบาหวานใช้ได้สะดวกกว่า  แม้เดินในบ้าน หรือนอกบ้าน  สิ่งสำคัญคือ  เพื่อช่วยเรื่องการกระตุ้นการไหลเวียนที่เท้า  และลดการชาเท้าผู้ป่วยเบาหวาน  โดยให้ผู้ป่วยเบาหวาน  ญาติ  และคนในชุมชนเป็นผู้ผลิตร่วมกัน  แล้วให้ผู้ป่วยเบาหวานมีไว้ใช้ทุกคน 

ที่มา 

กิติยา ชำนาญรบ cpho.moph.go.th/wp/wp-content/uploads/2014/04/23-ขมิ้น-รพ.คอนสาร.pdf (โรงพยาบาลคอนสาร อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ )